Tegen nieuwe polarisatie
Formatieperikelen in Den Haag. Steeds meer CDA-ers verzetten zich tegen deze formatie. Ik maak me geen illusies. Wel zie ik een diepere oorzaak van de tegenstellingen, ook in het CDA.
In de jaren zeventig kenden we polarisatie, tussen links en rechts. Wiegel en den Uyl botsten frontaal op elkaar. Vanaf de jaren negentig is er gelukkig veel meer consensus-politiek. Paars I en II (1994-2002) was daar de belichaming van. Het heeft dit land veel goeds gebracht. Op gemeentelijk niveau doen we het ook bijna altijd zo: coalities omvatten alle grote stromingen, er is zelden een uitsluitend links of uitsluitend rechts college.
Sinds Fortuijn gaan we steeds verder in de richting van een nieuwe polarisatie. Maar op een andere manier dan in de jaren zeventig. Toen was links een sterke maatschappelijk stroming die de verkalkte rechterkant van de samenleving opschudde. Nu is het andersom. Rechts is over de volle breedte in de aanval. Nederland heeft ontegenzeggelijk een ruk naar rechts gemaakt. Hoe komt dat? Deels door de tijdgeest. Maar ook doordat rechts het initiatief in de media heeft veroverd. Kijk naar "geen Stijl", kijk naar de agressief rechtse toon van de grootste arbeiderskrant (helaas de Telegraaf). Ook de commerciële TV straalt niets uit van enig progressief gedachtegoed. Links is zijn stem verloren. En dat zijn we zelf schuld.
Terug naar polarisatie. Het CDA is geen partij van polarisatie. Dat is ook logisch, want van polarisatie profiteren de extremen. Daarom is het begrijpelijk dat er een grote stroming in het CDA zich verzet tegen samenwerking met de PVV. Men tooit zich met frasen over de vrijheid van godsdienst, maar ik denk niet dat dat de ware reden is. Veerman was duidelijker: hij wees op de te verwachten electorale neergang van het CDA bij samenwerking met de PVV.
Ik zit zelf geenszins te wachten op een nieuwe periode van polarisatie. Zeker nu, in een tijd van onzekerheid en economisch verval is een brede coalitie nodig. Breed draagvlak is nodig voor impopulaire maatregelen, waartoe de meeste grote partijen bereid zijn. Tuurlijk, iedereen heeft zijn stokpaardjes die verandering remmen (ook rechts met hypotheekrente en de aversie tegen rekening rijden). Maar van Groen Links tot en met VVD zal iedereen weten dat naast geven ook nemen hoort. Ik blijf een voorstander van Paars, en als het moet desnoods CDA/VVD/PvdA. Dat laatste hebben de verstandige CDA-ers zoals Veerman, Lubbers e.a. eigenlijk wel verdiend.
Verhagen heeft het alles bij elkaar wel heel listig gespeeld. Eerst weigeren met de PVV te praten, daarna zorgde Rutte dat Paars niet lukte door het stellen van extreme voorwaarden. Nu kan hij met de vermoorde onschuld zijn rechts Kabinet maken. Zo wordt het CDA door Verhagen een rechts Kabinet binnen gerommeld. Knap gedaan. Maar toch nog zo doorzichtig dat de CDA achterban in opstand dreigt te komen.
Bezuiniging op bijstandsbudget
Alle gemeenten krijgen van het Rijk geld om bijstandsuitkering te betalen. Elk jaar krijgt de gemeente daarvoor een budget, gebaseerd op het verwachte aantal uitkeringsgerechtigden. Minister Donner stelt elk najaar daarvoor een voorlopig budget voor het volgende jaar vast, stelt dat in de zomer nog een keer bij en stelt het dan in september van het jaar definitief vast. Tegen het principe is niets te zeggen, het budget beweegt mee met het aantal uitkeringsgerechtigden.
Dit jaar is het systeem ineens op hol geslagen. Donner voorspelde eerst een stijging van het aantal bijstandsuitkeringen, maar zegt nu plots dat die stijging er nauwelijks is. Daarom kort hij bijna een half miljard op het eerder toegezegde budget. Deventer raakt zo ook bijna drie miljoen euro in 2010 kwijt, op een budget van 28 miljoen. Maar wat is aan de hand? Veel gemeenten hebben juist wel een stijging van het aantal bijstandsuitkeringen. Ook Deventer heeft helaas een groei van 10%. Maar op het budget wordt toch gekort. Wat is nu fout: de cijfers van de minister of de werkelijkheid in veel gemeenten?
Het geld voor de uitkeringen en het geld om mensen actief aan werk te helpen komt uit een en dezelfde pot, de Wet Werk en Bijstand. We zetten uiteraard alles in het werk om mensen waar mogelijk aan werk of aan een opleiding te helpen. Tot nu toe was Deventer daar heel succesvol in, bij ons daalde het aantal bijstandsuitkeringen sterker dan elders. Maar door de korting die we nu opgelegd krijgen hebben we juist minder geld om mensen weer aan het werk te krijgen. Is dit een voorbode van een reeks bezuinigingen op het sociale beleid? Veegt Donner het straatje al schoon voor een rechts Kabinet?
De VVD met PVV en CDA op dood spoor.
Vorige week sprak ik opnieuw mijn voorkeur uit voor Paars+. Inmiddels weten we dat Rutte in zee gaat met Wilders en Verhagen. Sinds de oorlog is er niet meer een zó rechts Kabinet geweest.
Ik verbaas me over de lenigheid van het CDA om over alle eerdere bezwaren tegen de PVV-agitatie af te stappen. Wilders mag vrijuit blijven ageren tegen de Islam, en het CDA zal geen strobreed in de weg leggen. Verhagen’s sluwheid is spreekwoordelijk, de lenigheid van zijn ruggengraat ook, maar deze hoeveelheid opportunisme had ik toch niet van hem verwacht. Dit kan wel eens een splijting binnen de christendemocratie betekenen.
Maar meer nog verbaas ik me over de tactiek van Rutte.De VVD is door de concurrentie van de PVV een heel stuk naar rechts opgeschoven. Plots gaat het weer louter om veiligheid, is de VVD tegen immigratie, en wordt er allerhande stoere taal uitgeslagen. Dat merkten we al bij de gemeenteraadsverkiezingen, toen de lokale VVD afdelingen van het VVD partijbureau opdracht kregen tot een ruk naar rechts. Door de druk van de PVV heeft de VVD zijn eigen liberalisme laten varen en heeft een platte conservatieve koers ingeslagen.
Goed, de VVD heeft met zijn keuze de verkiezingswinst binnen gehaald. Maar hoe nu verder? De VVD herbergde altijd twee zielen, een liberale en een conservatieve. De kiezers waren rechtser, de fractie vaak liberaler. De VVD kon een keuze tussen die twee zielen steeds vermijden. Maar door de PVV niet meer. In de keuze tussen liberalisme en conservatisme heeft de partij nu eenduidig gekozen voor een conservatieve koers. Zal dat de VVD helpen?
Ik verwacht dat de echte liberalen over zullen steken naar D’66, dat handig in het liberale centrum springt. En aan de rechterkant zal de VVD niet in staat zijn het gebrul van Wilders te temmen. Ik voorspel dat de VVD flink onderuit zal gaan, en het in de conservatieve hoek af zal leggen tegen het PVV getoeter, dat ze nu vrij baan geven. Nu is het al te zien. In de polls zakt de VVD flink, en stijgt de PVV.
Ik geef het nieuwe rechtse Kabinet geen lang leven. PVV en VVD zullen met elkaar een titanengevecht beginnen op de rechtervleugel. In de Kamer (en deels in het Kabinet) zullen CDA en PVV zich vooral manifesteren, en komt de VVD klem te zitten. Het CDA zal heel leep (dat is Verhagen wel toevertrouwd) het sociale tegenwicht tegen VVD/PVV gaan spelen. En de PVV mag vrijuit van alles roepen en zal dat weer met de nodige handigheid blijven doen. De VVD heeft door zijn eigen ruk naar rechts wel de verkiezingen gewonnen, maar zal het Kabinet verliezen.
Nederland verdient in tijd van crisis een stevig Kabinet. Een Kabinet dat met breed draagvlak de nodige impopulaire maatregelen kan nemen. Nu krijgen we een wankel Kabinet, dat aansluiting bij een belangrijk deel van de samenleving mist, en heel veel weerstanden zal oproepen. Ik had van de VVD verstandigere keuzes verwacht.
